جمهوری اسلامی ایران و شرکت “روس آبارون اکسپورت” شرکت دولتی صادرات و واردات تسلیحات و تجهیزات نظامی روسیه در سال ۲۰۰۷ قراردادی را امضا کردند که به‌ موجب آن، این شرکت موظف شد ۵ آتشبار S300 را به‌ ارزش حدود ۸۰۰ میلیون دلار به ایران تحویل دهد.

اما دیمیتری مدودف رئیس جمهور وقت روسیه سه سال بعد و در سال ۲۰۱۰ میلادی با صدور فرمانی، تحویل سامانه موشکی اس۳۰۰ به ایران را ممنوع کرد.

“اس۳۰۰” یک سامانه موشکی سطح‌ به‌ هوای دوربرد با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌ها است. از این سامانه به‌ عنوان نوع تکمیلی سامانه پدافندی اس۲۰۰ یاد می‌شود که ایران با به‌کار گیری توان داخلی، موفق به بهینه‌سازی آن نیز شده و اخیر سامانه موشکی صیاد ۳ نیز جایگزین موشک‌های اس ۲۰۰ در سامانه موشکی تلاش شده است.

اس۳۰۰ در حال حاضر یک خانواده است و انواع مختلفی از این سامانه با کاربردهای متفاوت در وزارت دفاع روسیه تولید شده است. هم‌اکنون اس۳۰۰ پی‌ام‌یو (S-300PMU) به‌عنوان یکی از مرگبارترین و پیشرفته‌ترین سامانه‌های موشکی خانواده اس۳۰۰ است که قادر به کشف ۲۰۰ هدف است. آن‌ طور که روس‌ها اعلام کرده‌اند، زمان آماده‌سازی این نوع از سامانه‌ها، حدود ۵ دقیقه‌ است که این خود یکی از ویژگی‌های مهم سامانه موشکی اس۳۰۰ پی‌ام‌یو به شمار می‌رود.

سامانه موشکی اس ۳۰۰

آن زمان، همزمان با لغو این قرارداد از سوی دولت روسیه، جمهوری اسلامی ایران نیز به دادگاه بین‌المللی در این‌ باره شکایت کرد و نهایتا دادگاه، رای خود را صادر و روسیه را محکوم کرد و مقرر شد که مسکو طبق قرارداد، خسارت لغو این قرارداد که چیزی در حدود ۴ میلیارد دلار اعلام شده بود را به تهران بپردازد.

اما چندی بعد و در سال ۲۰۱۳، روزنامه «کامرسانت» چاپ روسیه با انتشار خبری، اعلام کرد که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در تاریخ ۱۲ آگوست به ایران سفر خواهد کرد تا با حسن روحانی رئیس جمهور جدید ایران مذاکره کند.

بنابر آنچه کامرسانت آن زمان منتشر کرده بود، “پوتین در مذاکرات خود در تهران قصد دارد دو مسئله مهم برای روسیه را مورد بررسی قرار دهد که یکی از آنها فروش سامانه‌های موشکی «آنتی-۲۵۰۰» به ایران در ازای سامانه موشکی «اس-۳۰۰» است.”

سامانه دفاع موشکی آنتی-۲۵۰۰ نیز همانند اس۳۰۰، یک سامانه پدافندی قدرتمند است که می‌تواند به‌ طور همزمان ۲۴ هواپیما را در فاصله ۲۰۰ کیلومتری هدف قرار داده و یا با حمله ۱۶ موشک بالستیک به‌صورت همزمان مقابله کند.

اما ایران بلافاصله با این پیشنهاد مخالفت کرد و خبرگزاری ریانووستی به نقل از سید محمودرضا سجادی سفیر وقت ایران در مسکو نوشت که وی ضمن ردّ پیشنهاد مسکو برای تحویل سیستم دفاع موشکی جایگزین برای  اس-۳۰۰، تأکید کرده است: سیستم دفاع هوایی پیشنهادی از سوی روسیه قابلیت همگرایی با سیستم دفاعی ایران را ندارد.

سامانه موشکی آنتی ۲۵۰۰ (اس ۳۰۰ وی)

اما ماجرا ادامه داشت تا اینکه ۳۰ دی ماه سال ۹۳، در جریان سفر ارتشبد سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه به تهران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح پس از دیدار وزرای دفاع دو کشور گزارش داد که “ایران و روسیه برای حل و فصل مشکل سامانه موشکی اس۳۰۰ به توافق رسیده‌اند” و بلافاصله نیز، ولادمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز با صدور فرمانی، رسما ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس ۳۰۰ به ایران را لغو کرد، تا توافق وزرای دفاع ایران و روسیه در تهران، یک قدم دیگر به اجرایی شدن نزدیک‌تر شود.

فرآیند خرید سامانه موشکی اس ۳۰۰ از روسیه تا سال گذشته ادامه داشت تا اینکه ایران و روسیه یک قرارداد جدید برای خرید سامانه موشکی اس ۳۰۰ توسط ایران امضا کردند، قراردادی که وزیر دفاع ایران درباره جزئیات آن گفته بود که طبق این قرارداد، ایران به ۴ گردان از سامانه پدافندی اس ۳۰۰ که به‌روزرسانی شده‌اند، دست پیدا خواهد کرد.

طبق استاندارد قراردادهای خرید اس ۳۰۰ سری پی ام یو، هر گردان از این سامانه موشکی، از ۴ آتشبار تشکیل می‌شود که هر آتشبار نیز از ۴ پرتابگر موشک و رادارهای جانبی و خودروهای فرماندهی و پشتیبانی تشکیل می‌شود.

باور ۳۷۳ ایران در یک قدمی رونمایی

جمهوری اسلامی ایران در کنار تمام ماجراهای دریافت سامانه پدافندی اس۳۰۰، اما کار ساخت یک سامانه پدافندی به نام باور۳۷۳ (اس۳۰۰ ایرانی) را نیز همزمان با کارشکنی‌ها در تحویل نمونه روسی از مدت‌ها قبل آغاز کرده است.

امروز، چند سال از آغاز کار تولید سامانه مشابه اس۳۰۰ گذشته است؛ امیر اسماعیلی، فرمانده قرارگاه پدافند هوایی ارتش (۹ شهریور سال ۹۲) درباره روند تولید سامانه موشکی باور، گفته بود: درباره باور ۳۷۳ باید باور داشته باشیم که به نقاط خوبی رسیده‌ایم. مهمترین اصل این است که باور ۳۷۳ به مرحله “باور” رسیده و مشکل فنی در این بخش نداریم. زیرسیستم‌های این سامانه نهایی شده و بخشی از تست‌های فنی و تست‌های عملیاتی هم صورت گرفته اما بخش درون سیستمی آن امسال(سال۹۲) انجام خواهد شد.

لانچر ۴ فروندی رونمایی شده از سامانه باور ۳۷۳

اگر چه هنوز هیچ مسئولی درباره موشک‌ها، رادارها و دیگر سامانه‌های باور ۳۷۳ سخنی نگفته است اما در جریان رژه روز ارتش در ۲۹ فروردین ماه سال ۸۹، لانچرهایی رونمایی شد که بسیار شبیه لانچرهای سامانه موشکی اس ۳۰۰ بود و بسیاری از کارشناسان نظامی، آن لانچرها را همان لانچرهای سامانه باور ۳۷۳ نامیدند.

بعدها هم در جریان بازدید، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی از نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع، شبکه خبر سیما فیلمی از بازدید پخش کرد که در آن موشک و رادار سامانه باور ۳۷۳ به نمایش گذاشته شد.

اگر چه این شبکه اعتنایی به این رادار و موشک نکرده بود و تنها، تصاویر آن در حالی که رئیس مجلس در حال بازدید از نمایشگاه بود را پخش کرد اما این، اولین تصاویر از موشک و رادار سامانه باور ۳۷۳ بود که به نمایش درآمد که البته شاید ناخواسته هم بود.

رادار ردگیر سامانه موشکی باور ۳۷۳ (تصویر گرفته شده از فیلم پخش شده توسط شبکه خبر)

بررسی فیلم پخش شده، نشان می‌دهد که این موشک که باور ۳۷۳ هم نام‌گذاری شده است، بسیار به موشک صیاد ۳ یعنی همان موشکی که آن هم به طور شاید ناخواسته در همان نمایشگاه توسط شبکه خبر سیما به نمایش درآمد، شبیه بود ولی ضخامت بدنه و طول موشک باور، بیشتر از موشک صیاد ۳ به نظر می‌رسد.

موشک باور۳۷۳ (سفید) و موشک صیاد ۳ (قرمز)؛ تصویر گرفته شده از فیلم شبکه خبر

ناگفته نماند که خودرو فوق سنگین ذوالجناح نیز اندکی بعد رونمایی شد و تصاویری از همان لانچرها (لانچرهای باور ۳۷۳) پشت آن نصب شده بود و این یعنی، لانچرهای این سامانه قرار است که توسط این خودرو حمل شود.

ذوالجناح؛ خودروی حامل لانچرهای باور ۳۷۳

حالا ایران، امروز اولین محموله از سامانه موشکی اس ۳۰۰ دریافت شده را رونمایی کرده و این به معنای آن است که نه تنها پدافند هوایی ایران قدرت قابل توجه‌تری در مقایسه با قبل خواهد داشت، بلکه این سامانه می‌تواند در ادامه روند تولید سامانه موشکی باور ۳۷۳ (اس ۳۰۰ ایرانی) که این روزها مراحل پایانی کار خود را طی می‌کند، سرعت بیشتری بخشیده و این سامانه را نیز به استانداردهای نمونه اصلی (روس) نزدیک‌تر کند.

تصاویر و فیلم بخش‌هایی از ادوات متعلق به سامانه موشکی اس ۳۰۰ را که امروز در مراسم رژه روز ارتش رونمایی شد را در ذیل ببینید:

 
تسنيم