امسال اولین حجی است که تحت مدیریت تیم پادشاه جدید عربستان برگزار می شود و بی تردید باید آن را « غم بارترین حج در تاریخ اسلام » نامید. ابتدا در حادثه ای مشکوک، جرثقیلی غول پیکر بر روی حجاج در « مسجد امن الهی» سقوط کرد و صدها کشته و مجروح برجای گذاشت و سپس فاجعه منا رخ داد و دوهزار زائر در این حادثه عجیب، کشته و مجروح شدند و این در حالی بود که به بهانه های مختلف، امسال تعداد حجاج را به نزدیک نصف کاهش داده بودند.
اینکه این حوادث چگونه و چرا به وجود آمدند توسط تحلیلگران دلایل مختلفی عنوان شده است.
از صبح روز پنجشبه و عید قربان که سرزمین منا، شاهد مرگ دلخراش زائران خانه خدا بود، مقامات سعودی بی آن که عذرخواهی و حتی اظهار تأسف بکنند، در صدد توجیه این حادثه برآمدند و قصد دارند از خود سلب مسؤولیت کنند. سخنگوی وزارت کشور عربستان، گرمای هوا و بی نظمی زائران خصوصاً آفریقایی تبارها را عامل این فاجعه دانسته و مدعی شده است که حرکت برخی حجاج در مسیر معکوس و برخورد دو گروه از حجاج در یک تقاطع عامل پیدایش حادثه در صحرای منا بوده است.
اما تحلیل های نزدیک تر به واقعیت حاکی است، عبور کاروان جانشین ولیعهد عربستان آنهم بر خلاف مسیر حرکت حجاج و انسداد مسیر برای عبور کاروان او و همچنین بستن مسیر فرعی دیگری که به یک پاسگاه انتظامی ختم می شد به بهانه امنیت آن، و برخی علل دیگر باعث ایجاد فاجعه شده است.
اما آنچه به عنوان یک تحلیل بسیار جدی و با اهمیت مطرح است به ماجرای انتقال قدرت در عربستان بعد از درگذشت ملک عبدا… باز می گردد.
با درگذشت عبدا… و به قدرت رسیدن «سلمان بن عبدالعزیز» مجدداً جناح سدیری ها به قدرت بازگشتند.
« سلمان» به محض اینکه پادشاه شد بسیاری از چهره های متنفذ که در لایه های مختلف سیاسی و امنیتی عربستان قدرت داشتند را کنار گذاشت و نزدیکانش را در پست های کلیدی و مهم به کارگماشت.
با مرگ عبدا… همگان منتظر تحولات و هرج و مرج هایی در درون خاندان آل سعود بودند چرا که آخرین فرزندان « عبدالعزیز بن سعود» که همگی در سن بازنشستگی هستند و علاوه بر کهولت سن از انواع بیماری ها رنج می برند، می رود تا جای خود را به نسل دوم خاندان بدهند. همین تغییر نسل در قدرت، فهد و عبدا… و اینک سلمان را برآن داشت تا زمینه برای تصدی مقام پادشاهی برای فرزندان خود را آماده کنند. اما هر کدام از اینان که بر مسند نشستند نقشه شاهان قبل از خود را خنثی کرده و به نفع فرزندان خود مجدداً برنامه هایی را طرح ریزی کردند. اینک که نوبت به ملک سلمان رسید علاوه بر اینکه فرزند ارشد ملک عبدا… را غیر مستقیم به حاشیه راند برادر خود را نیز از مسند « ولیعهدی» عزل و پسر برادرش «محمد بن نایف» را به مقام ولیعهدی و پسر جوانش « محمدبن سلمان» را بر مسند جانشین ولیعهد نشاند.
این تغییرات نارضایتی های بسیار شدیدی را در لایه های مختلف قدرت و در بین شاهزادگان ذی نفوذ ایجاد کرد به طوری که برکنار شدگان از قدرت که همچنان صاحب نفوذ و قدرت بوده و هستند، در صدد ایجاد نارضایتی و اثبات بی کفایتی مسؤولان جدیدی که جایگزین شان شده اند، هستند.
بعلاوه کهولت سن و ابتلای به انواع بیماری ها خصوصاً آلزایمر «ملک سلمان» سبب شده تا حاکم اصلی کشور پسرش «محمد» باشد. اخبار ضد و نقیض از درون حاکمیت حاکی از این است که « محمد بن سلمان» با یاری پدر، در فکر انجام توطئه هایی هست تا ولیعهد که اینک پست نخست وزیری، وزارت کشور و ریاست شورای عالی حج را بر عهده دارد و به عبارتی مسؤول مستقیم اداره امور حج است را قبل از اینکه به منصب شاهی برسد عزل کنند.
اکنون هر گونه بی تدبیری و ضعف مدیریت در حج بر عهده «محمد بن نایف» ولیعهد است و در نظام حکومتی عربستان اولین کسی که باید جوابگو باشد اوست. درنتیجه موقعیتی خوب برای تضعیف و تزلزل مقام ولیعهد و کنار زدن او فراهم است. با این تحولات کسی که بهره اصلی را از این واقعه می برد جانشین ولیعهد یعنی «محمد بن سلمان» است.
از این رو ، بسیاری از تحلیلگران، این گمانه را بسیار جدی می دانند که حجاج در منا، قربانی جنگ قدرت شاهزادگان سعودی شده اند.
با استناد به این تحلیل باید در فاجعه منا، فراتر از « بی کفایتی» سعودی ها رد پای «جنایت» قدرت طلبان سعودی را نیز پی گرفت.
این فاجعه گویای شعله ور شدن اختلافات درونی شاهزادگان قدرتمند و قدرت طلب سعودی است که پیامد آن دگرگونی های عمیق در حاکمیت سعودی ها بر عربستان است و ان شاء ا… به « سقوط آل سعود» منجر خواهد شد.